प्रमाणप्रत्र तह उत्तीर्ण बिधार्थीहरु स्नातक तहमा टिक्न सकेको छैन । बिधार्थीको मनोबल खस्किदै गएको छ । किनकि उच्च शिक्षा हासिल गरेकोले अवसरहरु पाउन सकेका छैन । जसलेगर्दा स्नातक तहमा बिधार्थी घट्दो छ । बैदेशिक शिक्षा अध्ययन अध्यापनका लागि आकर्षण बढ्दै गएको छ । बैदेशिक शिक्षालाई रोजगार र अवसरको रुपमा लिएका छन् । जसले गर्दा बैदेशिक शिक्षा विधार्थीहरुका लागि महत्वपूर्ण बन्दै गएको छ । यसलाई सरकारले सन्तुलन गर्न सकेको छैन । सबै बिधार्थीलाई स्नातक तहसम्म अध्ययन अध्यापनका लागि उत्प्रेणा दिन सकेको छैन । राज्यले सम्भवित् अवसरहरु खुल्ला गर्न सकेको छैन । उनीहरूको भविष्यको करियर निर्माण गर्ने बिषय हुदा हुदै पनि अन्यौलता देखिएको छ । तसर्थ हालको बजारको माग र भविष्यको सम्भावनालाई हेर्दा केही विषयहरू निकै प्रभावकारी देखिएका छन् ।

नेपालमा प्रभावकारी विषयहरू
१. व्यवस्थापन ( Management ) यो विषय सधैँ लोकप्रिय र प्रभावकारी रहँदै आएको छ। यस अन्तर्गत बीबीए ( BBA ), बीएचएम ( BHM ) जस्ता कोर्सहरूले विद्यार्थीलाई व्यवस्थापकीय सीप प्रदान गर्छन्, जसले गर्दा उनीहरू बैंकिङ, पर्यटन, होटल तथा अन्य व्यावसायिक क्षेत्रमा सजिलै रोजगारी पाउँछन् ।
२. सूचना प्रविधि:( Information Technology) अहिलेको डिजिटल युगमा आईटीको माग दिनदिनै बढिरहेको छ। बिसिए (BCA ) , बिएससी सिएसआइटी ( Bsc.csit ) जस्ता विषय पढेका विद्यार्थीहरू सफ्टवेयर विकास, साइबर सुरक्षा, वेब डिजाइन लगायतका क्षेत्रमा सजिलै अवसर पाउन सक्छन्।
३. इन्जिनियरिङ: ( Engineering ) सिभिल, इलेक्ट्रिकल र कम्प्युटर इन्जिनियरिङ जस्ता विषयको माग सधैँ उच्च रहन्छ। देशको पूर्वाधार विकास र प्रविधिको विस्तारसँगै यी विषयका विद्यार्थीका लागि पर्याप्त अवसरहरू छन्।
४. स्वास्थ्य विज्ञान ( Health Science ) चिकित्सा, नर्सिङ, फार्मेसी लगायतका विषयको माग देश भित्र र बाहिर दुवै ठाउँमा धेरै छ। यी विषय पढेका विद्यार्थीका लागि रोजगारीको सुनिश्चितता बढी हुन्छ।

स्नातक तहमा वैदेशिक अध्ययनको बढ्दो प्रचलन

पछिल्ला केही वर्षयता नेपालबाट स्नातक तहको अध्ययनका लागि विदेश जाने विद्यार्थीको सङ्ख्यामा उल्लेख्य वृद्धि भएको छ । यसका पछाडि विभिन्न कारणहरू छन्।

१.उत्कृष्ट शैक्षिक गुणस्तरस् धेरैजसो विकसित देशका विश्वविद्यालयहरूमा शैक्षिक गुणस्तर उच्च हुन्छ र त्यहाँको अध्ययन प्रणाली बढी व्यावहारिक तथा अनुसन्धानमूलक हुन्छ।
२.अन्तर्राष्ट्रिय मान्यतास् विदेशका विश्वविद्यालयबाट प्राप्त डिग्रीको अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता धेरै हुन्छ, जसले गर्दा विश्वव्यापी रूपमा रोजगारीका अवसरहरू खुल्छन्।
३.राम्रो करियरको सम्भावनास् विदेशी डिग्री र अनुभवले स्वदेश फर्केपछि वा विदेशमै काम गर्दा राम्रो तलब र उच्च पदमा पुग्ने सम्भावना बढ्छ।
४.जीवनशैली र स्वतन्त्रतास् विदेशमा बस्दा विद्यार्थीहरू नयाँ संस्कृति, जीवनशैली र स्वतन्त्रताको अनुभव गर्न पाउँछन्, जसले उनीहरूको व्यक्तित्व विकासमा पनि सहयोग पुर्याउँछ।

वैदेशिक अध्ययनका चुनौतीहरू

वैदेशिक अध्ययनका अवसरहरू जति छन्, त्यसका आफ्नै चुनौतीहरू पनि छन् ।

१.आर्थिक भारस् विदेशमा पढ्नु अत्यन्तै महँगो हुन्छ। उच्च शुल्क, बस्न र खानपानको खर्चले गर्दा धेरै परिवारलाई आर्थिक भार पर्छ।
२.सांस्कृतिक समायोजनस् नयाँ देशमा जाँदा त्यहाँको भाषा, संस्कृति, रहनसहन र खानपानमा घुलमिल हुन गाह्रो हुन सक्छ।
३.मानसिक र सामाजिक दबाबस् परिवार र साथीभाइबाट टाढा हुँदा एक्लोपना, पढाइको दबाब, र आर्थिक व्यवस्थापनको चिन्ताले मानसिक समस्या निम्त्याउन सक्छ।
४.गलत सूचना र ठगीस् विदेश जाने प्रक्रियामा धेरै विद्यार्थीहरू परामर्शदाता ९अयलकगतिबलत० र एजेन्टहरूको गलत जानकारी तथा ठगीमा पर्ने जोखिम पनि हुन्छ।

नेपालमा स्नातक तह अध्ययनका चुनौतीहरू

नेपालमा स्नातक तहको अध्ययन गर्दा केही महत्त्वपूर्ण चुनौतीहरू सामना गर्नुपर्ने हुन्छ ।
१.पुराना पाठ्यक्रमस् धेरैजसो विश्वविद्यालयका पाठ्यक्रमहरू पुरानो र बजारको माग अनुसार परिवर्तन नभएका कारण विद्यार्थीहरूले पढाइ सकेपछि रोजगारी पाउन गाह्रो हुन्छ।
२.व्यावहारिक शिक्षाको अभावस् नेपालमा सैद्धान्तिक शिक्षामा मात्र बढी जोड दिइन्छ, जसले गर्दा विद्यार्थीले व्यावहारिक ज्ञान र सीपको अभाव महसुस गर्छन् ।
३.राजनीतिक हस्तक्षेपस् विश्वविद्यालय तथा कलेजहरूमा हुने राजनीतिक हस्तक्षेपले शैक्षिक वातावरणलाई प्रभावित पार्छ, जसले गर्दा पठनपाठनमा बाधा पुग्छ ।
४.कमजोर पूर्वाधारस् धेरैजसो शैक्षिक संस्थाहरूमा आधुनिक पूर्वाधार, प्रयोगशाला र पुस्तकालयको अभाव हुन्छ ।
५.रोजगारीको सीमित अवसरस् नेपालमा रोजगारीका अवसरहरू सीमित भएकाले पढेका धेरै युवाहरू बेरोजगार बस्नुपर्ने अवस्था आउन सक्छ ।

समाधानका प्रयासहरू

नेपालमै उच्च शिक्षालाई अझ प्रभावकारी बनाउन र वैदेशिक अध्ययनका चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न केही प्रयासहरू गर्न सकिन्छ । यी चुनौतीहरूको समाधानका लागि केही महत्त्वपूर्ण प्रयासहरूले नेपालमा नै गुणस्तरीय शिक्षाको वातावरण सिर्जना गर्न र युवाहरूलाई देशमै भविष्य बनाउन प्रेरित गर्न मद्दत पुर्याउनेछ ।

१.शैक्षिक गुणस्तरमा सुधारस् नेपालका विश्वविद्यालय तथा कलेजहरूमा शैक्षिक गुणस्तर बढाउन पाठ्यक्रमलाई समयसापेक्ष बनाउने, व्यावहारिक र अनुसन्धानमूलक शिक्षामा जोड दिने र दक्ष शिक्षकहरूलाई प्रोत्साहन गर्ने।
२.उच्च शिक्षामा सरकारी लगानीस् सरकारले उच्च शिक्षाको क्षेत्रमा लगानी बढाएर शुल्क घटाउने, शैक्षिक ऋणको व्यवस्था गर्ने र छात्रवृत्तिको अवसरहरू बढाउने।
३.परामर्श र मार्गदर्शनस् विद्यार्थीहरूलाई सही विषय र करियरबारे जानकारी दिन विद्यालय र कलेज तहबाटै उचित परामर्श दिने व्यवस्था गर्ने।
४.रोजगारमूलक शिक्षास् शिक्षालाई बजारको मागसँग जोडेर रोजगारमूलक बनाउने। उद्योग र शैक्षिक संस्थाबीचको सहकार्य बढाएर विद्यार्थीहरूलाई इन्टर्नसिप ९ष्लतभचलकजष्उ० र तालिमका अवसरहरू प्रदान गर्ने।
५.पाठ्यक्रम सुधारस् बजारको माग अनुसार पाठ्यक्रमलाई समयसापेक्ष बनाउनुपर्छ।
६.व्यावहारिक शिक्षामा जोडस् सैद्धान्तिक ज्ञानका साथै व्यावहारिक सीप विकासमा पनि जोड दिनुपर्छ।
७.राजनीतिक हस्तक्षेप नियन्त्रणस् शैक्षिक संस्थाहरूलाई राजनीतिक हस्तक्षेपबाट मुक्त राख्नुपर्छ।
८.रोजगारमूलक शिक्षास् उद्योग र शैक्षिक संस्थाबीच सहकार्य बढाएर विद्यार्थीलाई इन्टर्नसिप र तालिमका अवसरहरू प्रदान गर्नुपर्छ।
९.कानुनी कडाइस् वैदेशिक अध्ययनका नाममा ठगी गर्ने परामर्शदाताहरूमाथि कानुनी कडाइ गर्ने र विद्यार्थीलाई सही जानकारी दिने व्यवस्था मिलाउने।