विराटनगर महानगरपालिका क्षेत्रभित्र रहेको शनि मन्दिर र काली मन्दिर धार्मिक आस्था र विश्वासको केन्द्र बनेका छन्। विशेष गरी शनिबारका दिन यी दुई मन्दिरमा भक्तजनहरूको घुइँचो लाग्ने गर्दछ। शनिदेव र मातादुर्गाको उपासनाका लागि प्रख्यात यी मन्दिरमा नियमित पूजा अर्चना गरिन्छ, जहाँ धार्मिक र सांस्कृतिक परम्पराले विशेष स्थान लिएको छ।

 

शनि मन्दिर: ग्रह दोष निवारणको लागि प्रसिद्ध स्थल विराटनगरको मुख्य हाइवे छेउमा अवस्थित शनि मन्दिर, शनिको दशाबाट मुक्ति पाउनका लागि विशेष मानिन्छ। भक्तजनहरू शनिबारका दिन कालो कपडा लगाएर, तोरीको तेल चढाएर र अन्य पूजाका सामग्रीहरूसँग शनि भगवानको पूजा गर्छन्। धार्मिक विश्वास अनुसार, यस मन्दिरमा पूजाआजा गरेपछि ग्रह दोष निवारण हुन्छ र नकारात्मक शक्तिहरूबाट मुक्ति मिल्ने मान्यता रहेको छ।

प्रत्येक शनिबार बिहानैदेखि भक्तजनहरू मन्दिरमा पूजा गर्न जम्मा हुन्छन्। मन्दिरमा निकै ठूलो भिड लाग्ने भएकाले सुरक्षा व्यवस्थामा प्रहरीहरूको पनि उपस्थिति अनिवार्य हुन्छ। मन्दिर परिसरमा माग्ने भिक्षुकहरूको बाक्लो उपस्थिति देखिन्छ, जसले गर्दा मन्दिर क्षेत्रलाई व्यवस्थित गर्न प्रहरी निगरानीमा रहनुपर्ने अवस्था छ।

 

काली मन्दिर: शक्तिपूजाको केन्द्र विराटनगरको मुख्य बजार क्षेत्रमा रहेको काली मन्दिर, अर्को प्रसिद्ध धार्मिक स्थल हो। विशेषत: शनिवारका दिन यो मन्दिरमा श्रद्धालुहरूको ठूलो भिड लाग्छ। भक्तजनहरू माता दुर्गालाई आफ्नो मनोकामना पूरा भएको खण्डमा श्रंगारका सामान, फलफूल, लड्डु चढाएर पूजा गर्छन्। परेवा उडाएर मातालाई खुसी पार्ने धार्मिक प्रचलन पनि यस मन्दिरमा देख्न सकिन्छ।

मन्दिरमा बिहान र साँझको समयमा शङ्ख, घण्टी बजाएर आरती तथा पूजापाठ गरिन्छ। यो मन्दिरको विशेषता भनेको यहाँ रहेको ठूलो वरको रुख हो, जहाँ भक्तजनहरूले आफ्नो मनोकामना पूरा होस् भन्ने आस्थाले चुनरी बाँध्ने गर्दछन्। यस काली मन्दिरलाई वि.स. २००० मा एक भक्तले इँटा र सुरकीचुना प्रयोग गरेर स्थापना गरेका थिए, र पित्तलको सानो मूर्ति राखिएको थियो। पछि, वि.स. २०५३ मा स्थानीय बासिन्दाहरूको पहलमा मन्दिरको पुनर्निर्माण गरिएको हो।

 

दशैंको विशेष महत्त्व काली मन्दिरमा विशेष गरि दशैंको समयमा नवरात्रको अवसरमा भक्तजनहरूको ठूलो भीड लाग्ने गर्छ। यहाँ दशैंको सप्तमीमा दुर्गा सप्तशती पाठ गरिन्छ, जमरा राखिन्छ, र पशु बलि चढाएर पूजाआजा गर्ने प्रचलन छ। यस समयमा माताको विशेष आराधना गरिन्छ र श्रद्धालुहरू आ-आफ्ना मनोकामना पूरा गर्न नवरात्रभर पूजा गर्दै आरतीमा सहभागी हुन्छन्।

 

धार्मिक स्थलको सामाजिक भूमिका शनि मन्दिर र काली मन्दिर दुबै विराटनगरका धार्मिक र सांस्कृतिक स्थल हुन्। यी मन्दिरहरूले न केवल धार्मिक आस्थालाई बलियो बनाएका छन्, तर स्थानीय समुदायको सामाजिक जीवनमा पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दै आएका छन्। मन्दिरहरूमा हुने भिडले धार्मिक पर्यटनको प्रवर्धनमा योगदान पुर्याउँदै स्थानिय व्यवसायीहरूलाई समेत आर्थिक लाभ पुर्याइरहेको छ। मन्दिर परिसर वरिपरि रहेको पसलहरूमा पूजाका सामग्रीहरू सजिलै उपलब्ध छन्, जसले भक्तजनहरूलाई सहजता प्रदान गर्छ।

 

सार्वजनिक सहयोग र संरक्षणको आवश्यकता विराटनगरका यी धार्मिक स्थलहरूको महत्त्व दिनानुदिन बढ्दै गए पनि मन्दिरहरूको संरक्षण र व्यवस्थापनमा अझै धेरै काम गर्न बाँकी छ। भक्तजनहरूको विश्वास र श्रद्धाले मन्दिरको महत्त्व बढाए पनि, स्थानीय प्रशासन र भक्तजनहरूको सक्रिय सहभागितामा मन्दिरको संरक्षण र मर्मतको लागि निरन्तर प्रयास आवश्यक छ। मन्दिरहरूको ऐतिहासिक महत्त्व र धार्मिक प्रभावलाई मध्यनजर गर्दै, भविष्यमा यी स्थानहरूको विकासमा ठोस योजना र बजेटको आवश्यकता महसुस गरिएको छ।

 

अन्त्यमा, विराटनगरको शनि मन्दिर र काली मन्दिरले धार्मिक आस्था र सांस्कृतिक पहिचानलाई प्रबर्द्धन गर्दै, भक्तजनहरूको मनोभावनालाई बलियोब नाउँदै आएका छन्।